قرارداد هوشمند (smart contract) یک برنامه کامپیوتری خوداجرا (self-executing) یا به عبارتی یک پروتکل الکترونیکی قابل برنامه ریزی است که به بلاکچین توانایی ذخیره نمودن شرایط قراردادها را اضافه میکند. زمانی که شرایط مذکور در قرارداد برقرار شده باشد برنامه به خودی خود اجرا می شود و با این کار نیاز به واسطه ها حذف گردیده و هزینه های تراکنش کاهش یافته و سرعت آن افزایش می یابد. همینطور امکان کلاه برداری و ریسک و نیاز به اعتماد به طور چشمگیری کاهش می یابد. از زمان ظهور این تکنولوژی، سازمانهای زیادی در پی ساخت smart contract application ها و برنامه های غیرمتمرکز (Daaps) بوده اند. با وجود اینکه برخی از شرکت های بزرگ ترجیح می دهند که محیط آزمایشگاهی با تکنولوژی های جدیدی برای خود ایجاد کنند تا پروژه هایشان بر روی آنها اجرا شوند اما استفاده از پلتفرم های بلاکچین موجود که قراردادهای هوشمند را پشتیبانی میکنند می توانند سریعتر و کارآمدتر باشند. فروشندگان این پلتفرم های موجود، هزینه را بر اساس میزان قدرت مورد نیاز برای اجرای قراردادهای هوشمند دریافت می کنند. در ادامه برخی از محبوب ترین پلتفرم های قراردادهای هوشمند را به همراه مزایا و معایب بررسی می کنیم.
Ethereum:
اولین پلتفرم قراردادهای هوشمند در جهان که تا امروز هم محبوبترین آنها از نظر توسعه دهندگان قراردادهای هوشمند باقی مانده است. این پلتفرم در سال 2015 آغاز بکار نمود و درحال حاظر پیاده سازی انواع برنامه ها از ICO ها تا بیمه های مبتنی بر قراردادهای هوشمند را در خود جای داده است. موسس این پلتفرم Vitalik Buterin بدلیل اینکه ایده های او توسط توسعه دهندگان بیت کوین مورد قبول قرار نگرفت تصمیم به ساختن اتریوم گرفت و با توجه به مزایای پیشگامانه اتریوم، این پلت فرم سرمایه گذاری های قابل توجهی را جذب نموده و کمپانی های خوشنام مانند اینتل و سامسونگ را به جمع مشتریان خود اضافه کرد.
بارزترین مزایای پلت فرم قراردادهای هوشمند اتریوم استانداردسازی، امنیت و پشتیبانی آن هستند. قوانین سرراست و فسیح اتریوم، دستورالعمل های واضحی برای توسعه آن به ارمغان آورده است. این پلت فرم زبان برنامه نویسی مختص به خود بنام Solidity را دارد که سهولت استفاده از آن در پیاده سازی قراردادهای هوشمند و Daap ها باعث رشد هرچه بیشتر آن شده است. حدود دویست هزار توسعه دهنده بر روی این پلتفرم فعالیت می کنند که در مقایسه با دیگر پلت فرم ها بالاترین است و جامعه توسعه دهندگان گسترده ای را ایجاد نموده که خود این مورد نیز مزیت محسوب می شود. از سوی دیگر این تعدد توسعه دهندگان باعث می شود هدایت و نظارت دستی برای هر قرارداد هوشمند بر روی پلتفرم غیرمنطقی شود. در برخی موارد سازمانها از مشاورین کمک میگیرند تا از امنیت و عملکرد مناسب قرارداد هوشمند اطمینان حاصل کنند. علاوه بر این، اخیرا شیوه های مبتکرانه تری از قبیل هوش مصنوعی و deep learning برای اتوماتیک نمودن این نظارت ها در حال ظهور هستند.
نقاط ضعف و قوت اتریوم هردو باعث معروفیت آن شده اند. بدترین مشکل این پلتفرم دست و پنجه نرم کردن با overload شبکه است که به طور مداوم ظرفیت صددرصدی شبکه را اشغال می نماید. این به نوبه خود باعث سرعت پایین انتقال و بالا بودن transaction fee می شود. بسیاری از متخصیصن، اتریوم را بعنوان پلتفرم قردادهای هوشمند نا امن می دانند و دلیل آن سروصدای زیادی ست که در حین هک شدن قراردادهای هوشمند و ربوده شدن میلیون ها دلار بوجود آمد. اما این مهم است که متوجه شویم این دزدی ها هیج رتباطی به خود پلتفرم ندارد. بعنوان مثال در اتفاق معروف DAO در سال 2015 وقتی که هکرها تعداد زیادی اتریوم به ارزش 50 میلیون دلار را دزدیدند دلیل آن اشتباه توسعه دهندگان قرارداد هوشمند در نوشتن source code آن بود. درحالیکه اتریوم برای حل مشکلات آسیب پذیری در کد خود همواره سریعترین بوده است.
Polkadot:
Polkadot توسط یکی از موسسین اتریوم و خالق Solidity بنام Gavin Wood ایجاد شد. Polkadot بیشتر از اینکه یک پلتفرم باشد یک اکوسیستم بلاکچین است زیرا چندین پلتفرم را به هم مرتبط کرده است.
جزء اصلی و رابط این سیستم، Relay Chain است که مسئول ارتباط و همکاری بین parachian ها و parathread ها در سیستم است. این پاراچین ها پولکادات را به طور ویژه ای جذاب می کنند زیرا به توسعه دهندگان این امکان را می دهند که بلاکچین اختصاصی خودشان را با governance model و توکن های مختص به خود ایجاد کنند. مهمتر از آن polkadot از این پاراچین ها بعنوان تکه های پازل استفاده می کند که به آن امکان مقیاس پذیری ای فوق العاده ای می دهد و تراکنش های به صورت موازی پردازش می شوند. همچنین شبکه polkadot شامل bridge chain هایی است که پاراچین ها را به بلاکچین های خارجی مانند اتریوم متصل می کند. بعنوان مثال Moonbeam یک پلتفرم قرارداد هوشمند سازگار با اتریوم است که بر روی پولکادات اجرا می شود. به توسعه دهندگان اجازه می دهد که قراردادهای هوشمند و Daap های مرتبط با آن را که با Solidity نوشته شده اند را بدون تغییرات بزرگی بر روی moonbeam اجرا کنند. این کار می تواند برای برخی از برنامه ها که از اشکالات پلتفرم اتریوم ( مانند پردازش کند) رنج می برند مفید باشد. Polkadot هنوز به پتانسیل کامل خود نرسیده است و به جرأت می توان گفت که Moonbeam به تنهایی بسیاری از توسعه دهندگان اتریوم را به خود جذب خواهد کرد. پولکادات یکی از قویترین رقبای اتریوم است و چارچوب قابل تعامل آن ممکن است به یک عامل کلیدی برای تصویب قرارداد انبوه هوشمند تبدیل شود.
Hyperledger Fabric:
Hyperledger توسط بنیاد لینوکس در سال 2015 تاسیس شد ، با 30 عضو مشترک شرکت های بزرگ از جمله غول های صنعتی مانند IBM ، JP Morgan ، Cisco ، Intel و دیگران. Hyperledger Fabric یک بلاک چین دارای قبلیت permission است ، به این معنی که احراز هویت مورد نیاز است و هویت شرکت کنندگان مشخص است. این امر Hyperledger را برای شرکت هایی که با داده های حساس سر و کار دارند و نیاز به رعایت قوانین حفاظت از داده ها مانند GDPR دارند ، جذاب می کند. در اصل با دیدگاه استفاده سازمانی با اعتماد ، محرمانه بودن و امنیت ایجاد شده است. کاربران پلتفرم می توانند کانال های خصوصی را برای اعضای خاص شبکه ایجاد کنند ، بدین معنی که فقط شرکت کنندگان منتخب می توانند به داده های تراکنش دسترسی داشته باشند. این پلتفرم با ارائه یک مدل امنیتی اضافی مبتنی بر سخت افزار برای مدیریت هویت ، بالاترین سطح امنیت سایبری شرکت را تضمین می کند. ویژگی بارز Hyperledger این است که دارای معماری modular است، بنابراین سازمان ها می توانند راه حل هایی برای طیف گسترده ای از موارد استفاده صنعتی ایجاد کنند. Hyperledger مانند اتریوم مجموعه وسیعی از ابزارها مانند Hyperledger Composer را ارائه می دهد که ایجاد و پیاده سازی قرارداد هوشمند را ساده می کند.
Tezos:
Tezos توسط آرتور بریتمن در سال 2017 تاسیس شد. ایده اولیه او ایجاد یک بلاک چین بود که مشکلات نسل اول بلاک چین را حل می کرد، مانند فورک های پروتکل. به عنوان مثال، دلیل اینکه بیت کوین دارای چندین فورک از جمله Bitcoin Cash و Bitcoin SV است این است که ذینفعان پلت فرم نمی توانند در مورد ارتقای پروتکل خاصی به توافق برسند و به جای آن تصمیم به ایجاد یک chain جدید میگیرند. برای جلوگیری از hard fork ها، Tezos به on-chain governance قابلیت خود اصلاحی را اضافه می کند. این بدان معناست که در صورتی که اکثریت ذینفعان بهبود خاصی را که توسط توسعه دهنده پیشنهاد شده است، تأیید کنند پروتکل ها به طور خودکار ارتقا می یابد. چنین معماری این پلت فرم را قادر می سازد تا به صورت طبیعی رشد کند، زیرا توسعه دهندگان مشتاق مشارکت در آن هستند.
یکی دیگر از ویژگی های متمایز Tezos این است که از مکانیزم اثبات سهام به جای اثبات کار استفاده می کند. این بدان معناست که به جای miner هایی که از قدرت بی حد و حصر برای انتشار یک بلوک جدید در زنجیره استفاده می کنند ، Tezos از نمایندگان استفاده می کند. نمایندگان به دو گروه تقسیم می شوند: آنهایی که گره ها را به بلوک تبدیل می کنند و آنهایی که بلوک ها را تأیید می کنند. این پلت فرم به طور تصادفی اعضای شبکه را از مجموعه کسانی که حداقل ده هزار XTZ دارند انتخاب می کند. به طور خلاصه، چنین مکانیسم اجماعی نسبت به mining به قدرت محاسباتی بسیار کمتری نیاز دارد و توان تراکنش بالاتری را امکان پذیر می کند. قراردادهای Tezos بدلیل پشتیبانی پلتفرم از formal verification یکی از امن ترین قراردادهای این زمینه هستند. هر قرارداد قبل از پیاده سازی نظارت و بررسی می شود. چنین نظارتی بدلیل اینکه کد به زبان Michelson (زبان برنامه نویسی خود تزوس) نوشته می شود در مقیاس وسیع نیز ممکن است و این مورد به راحتی از نظر ریاضی قابل اثبات است. این امر باعث می شود قراردادهای هوشمند Tezos به ویژه برای صنایعی که در اجرای قراردادهای هوشمند دقت استثنایی دارند ، از جمله هوانوردی و مراقبت های بهداشتی ، مفید باشد. اما زبان Michelson در مقایسه با Solidity اتریوم پیچیدگی بیشتری دارد و این پیچیدگی عمدی ایجاد شده است زیرا هدف Tezos جذب متخصصان قرارداد هوشمند و تسهیل جامعه توسعه دهندگان در سطح سازمانی است.
Stellar:
Stellar توسط Jed McCaleb ، که همچنین یکی از بنیانگذاران Ripple است، در سال 2014 راه اندازی شد. این پلتفرم فقط برای موارد پایه ای در استفاده از قرارداد هوشمند، مانند ICO یا قراردادهای ساده مناسب است. محدوده کوچک قراردادهای Stellar آن را به یکی از بهترین بسترهای مبادله پول تبدیل می کند. Stellar از نظر سرعت، مقرون به صرفه بودن و امنیت تراکنش ها، نسبت به سایر پلتفرم های قرارداد هوشمند برتر است. به همین دلیل است Stellar توسط IBM برای ایجاد یک سیستم پرداخت جهانی بنام World Wire برای ساده سازی نقل و انتقال پول بین مرزی انتخاب شده است.
Stellar بر خلاف Ethereum یا Tezos زبان قرارداد هوشمند یا ماشین مجازی خاص خود را برای اجرای کد ندارد. قراردادهای هوشمند این پلتفرم را می توان با استفاده از هر یک از محبوب ترین زبان های برنامه نویسی نوشت که برای اکثر توسعه دهندگان قابل استفاده است.
قراردادهای هوشمند Stellar با استفاده از محدودیت های مختلف از جمله multi-signature، batching، محدودیت زمانی و موارد دیگر متصل و اجرا می شوند. به طور خلاصه ، در صورتی که یک سازمان نیاز به ارائه یک راه حل ساده و در عین حال موثر برای قرارداد هوشمند داشته باشد، Stellar می تواند انتخاب درستی باشد.
Solana:
Solana توسط مهندسان نرم افزار A-list از Intel ، Dropbox و Qualcomm در سال 2017 ایجاد شد.
مشابه دیگر پلتفرم های قرارداد هوشمند نسل جدید، هدف سولانا حل مسائل مقیاس پذیری است. در واقع سولانا توانسته به رکورد 65000 تراکنش در ثانیه دست یابد. عامل کلیدی چنین بازدهی بالا مکانیسم اجماع اثبات تاریخ (PoH) است. به عبارت دیگر ، به جای اینکه تراکنش ها در بلوک ها گروه بندی شوند، هر تراکنش در داخل بلوک خود قرار دارد و به ورودی تراکنش بعدی تبدیل می شود. به این ترتیب، می توان تشخیص داد که کدام معاملات اولین یا آخرین معاملات در یک بلوک خاص بوده است. علاوه بر این، با فناوری های ابتکاری سولانا مانند Sealevel ، قراردادهای هوشمند را می توان به طور موازی پردازش کرد. این باعث می شود Solana به یکی از سریعترین پلتفرم های بازار تبدیل شود و برای Dapps که به خروجی های فوری نیاز دارند جذاب باشد.
با توجه به مقیاس پذیری بی سابقه و سرعت تراکنش، سولانا یک انتخاب عالی برای مبادله غیر متمرکز عظیم یا هر پروژه دیگری است که صرف نظر از بار شبکه به کارایی مداوم نیاز دارد.
بهترین پلتفرم برای قراردادهای هوشمند کدام است؟
با توجه به اینکه بلاکچین و توسعه برنامه های کاربردی قراردادهای هوشمند حوزه های نسبتاً جدیدی هستند، هنوز درجه بالایی از عدم قطعیت و سردرگمی در مورد آنها وجود دارد. به همین دلیل است که بسیاری از سازمان ها بستر قرارداد هوشمند را بر اساس شهرت و بلوغ جامعه توسعه دهندگان انتخاب می کنند.
با توجه به مزیت قدیمی تر بودن اتریوم، این پلتفرم همه این شرابط دار داراست و در حال حاضر به محبوب ترین پلت فرم قرارداد هوشمند تبدیل شده است. با این حال، در حالی که اتریوم قطعاً مزایا و معیب خاصی نسبت به رقبای کمتر محبوب خود دارد، تقریباً همیشه انتخاب بهتری برای توسعه برنامه های سازمانی وجود دارد.
انتخاب چنین بستری بیشتر به مورد استفاده بستگی دارد. ساختن یک Dapp بیمه پیچیده IoT-connected در Stellar به همان اندازه بی نتیجه خواهد بود که سعی کنید یک صرافی رمزنگاری عمومی را در Hyperledger Fabric پیاده سازی کنید. برای اطمینان از مناسب بودن پلتفرم و استفاده حداکثری از توسعه Dapp و قرارداد هوشمند ، مشاوره تخصصی مهم است.