اگر به تازگی وارد دنیای رمزارزها شده اید با اصطلاحات هارد فورک (hard fork) و سافت فورک (soft fork) گاه به گاه روبرو می شوید. دلیل مهم بودن فورک ها این است که آنها منحصر به رمز ارزها و بلاک چین می باشند و محصول قدرت جامعه و نقشی است که کاربران، ذی نفعان و هولدرها در جهت هر پروژه رمزارزی دارند.
در دنیای بلاک چین همه چیز بر پایه اجماع بنا شده بنابراین هر ویژگی جدید، اصلاح امنیتی و یا عملکرد اضافه شده به نوعی به رای از طرف همه اعضای این سیستم غیرمتمرکز نیاز دارد. وقتی حرف تغییری در پروتکل به میان می اید، توسعه دهنده های سیستم معمولا تاریخی تعیین می کنند و به اعضا زمان می دهند که درباره موضوع مورد بحث مشورت و نظر خود را اعلام کنند. درآخرهنگامی که تغییرات و یا اصلاحاتی روی کد نوشته شده بلاک چین اعمال میشود فورک (fork) اتفاق می افتد. در واقع به هر آپدیت و بروز رسانی بلاک چین در دنیای ارزهای دیجیتال فورک می گویند.
این تغییرات ممکن است مانند فورک اتر و اتر کلاسیک ناگهانی باشد و یا طبق برنامه از قبل تعیین شده انجام شود. از طرفی فورک می تواند به دلیل اختلاف اعضای توسعه دهنده و نود ایجاد شود، مانند فورک بیت کوین کش و بیت کوین SV.
سافت فورک چیست؟
سافت فورک تغییری در پروتکل است که به طور بازگشت پذیر بر روی بلاک چین اعمال میشود و معمولا نیاز به دو شاخه شدن بلاک چین ندارد. دلیل این مسئله این است که این تغییرات معمولا به ویژگی های ظاهری و عملکردی مربوط هستند و روی ساختار سیستم تاثیر نمی گذارند. بعد از اینکه قوانین جدید به اجرا در آمدند همان زنجیره قبلی به کار خود ادامه می دهد و ماینرها می توانند خود را با تغیرات و ورژن جدید بلاک چین تطبیق دهند و کار خود را پیش ببرند.
بارز ترین مثال سافت فورک، آپدیت های سگویت (segwit) و تپ روت (taproot ) بیت کوین هستند. ارتقاء سگویت در سال 2017 امضاها را از معامله حذف کرد و ساختار آن را تغییر داد در نتیجه باعث بزرگتر شدن اندازه بلوک و افزایش امنیت گردید. همچنین این آپدیت شبکه لایتنینگ را پدیدار کرد. تپ روت نیز برای ایجاد تغییراتی در بیت کوین طراحی شده تا توانایی ایجاد لایه 2 برنامه را ارتقاء دهد. لایه دوم مواردی همچون برنامه های دیفای (DeFi) و یا سایر برنامه های قرارداد هوشمند است.
هارد فورک چیست؟
اگر تغییراتی در پروتکل ارز دیجیتال ایجاد شود که با نسخه قبلی متفاوت است و یا کوینی با بلاک چین جدیدی ایجاد شود هارد فورک رخ داده است. البته هارد فورک همیشه به این معنی نیست که کوین و توکن جدید تولید شود اما زمانی رخ می دهد که نسخه جدید یا فورک شده با ورژن قبلی مطابقت یا هماهنگی ندارد و تغییرات زیادی در آن رخ داده. هنگامی که هاردفورک اتفاق می افتد نود ها باید حتما خود را بروز کنند و تیم دولوپر آن ارز دیجیتال همواره اپدیت هایی را برای آنها فراهم می کنند تا با شبکه جدید سازگار شوند. با وجود اینکه بلاک چین جدید دارای قواعد کاملا متفاوتی است، همچنان سابقه تراکنش های بلاکچین قدیمی را به رسمیت میشناسد.
نمونه ای معروف از هارد فورک، تقسیم شدن بلاک چین اتریوم به دو زنجیره متفاوت است که این مسئله بعد از هک شدن یکی از اپلیکیشن های ایجاد شده بر بستر اتریوم به نام DAO در سال 2016 رخ داد. از یک سو جامعه میخواست تراکنش را همانطور که بود باقی بگذارد، آن را فیکس کرده و ادامه دهد و گروه دیگر میخواستند تراکنش را معکوس کنند، خطرات هک شدن در آینده را حذف کرده و به جلو حرکت کنند. در نهایت به دليل عدم توافق اعضاي مجموعه بر سر بلاک چین پس از این اتفاق، یک هاردفورک صورت گرفت و دو زنجیره جدید به نامهای اتریوم و اتریوم کلاسیک ایجاد شد. در واقع اتریوم کلاسیک همان زنجیره اولیست که به کار خود ادامه داد و اتریوم زنجیره ایست که بعدا ایجاد شد.
هاردفورک لندن
هر سیستم یا شبکه‌ای در طول زمان به دنبال بهبود عملکرد خود است .اتریوم نیز به دلیل مشکلاتی که در الگوریتم اثبات کار خود دارد به دنبال بهبود عملکرد و تغییر این الگوریتم به اثبات سهام می باشد و اخیرا هاردفورک لندن را پس از برلین بر روی شبکه اجرا کرد. این هارد فورک یک بروزرسانی در مدل پرداخت کارمزد شبکه اتریوم ایجاد و برای هر بلاک یک کارمزد پایه (Base fee) تعیین می کند. در این آپدیت 5 طرح اجرا میشود که از میان آنها 2 طرح بسیار با اهمیت است : EIP-1559 و EIP-3238
EIP-1559 : این طرح توسط ویتالیک بوترین خالق اتریوم پیشنهاد داده شده و به دنبال کاهش کارمزد ثبت تراکنش در شبکه است . در این پروتکل کارمزد شبکه به دو بخش ثابت و متغیر تقسیم میشود.
EIP-3238: زمان اجرای بمب سختی را به تعویق می‌اندازد و در این طرح به منظور اطمینان از کارکرد درست اتریوم2 بمب سختی تا Q2 2022 به تعویق خواهد افتاد تا ماینرها به الگوریتم اثبات سهام روی بیاورند.
قابل توجه‌ترین تغییر در هارد فورک لندن، روی کارمزد تراکنش‌ها می باشد که شامل یک مکانیزم غیرتورمی است. قبل از این، کاربران مجبور بودند برای پرداخت گس (Gas fee) با هم رقابت کنند، در واقع تراکنش هرکسی که مقدار کارمزد بالاتری وارد می‌کرد زودتر تایید می‌شد. ماینرها تراکنش‌ها را براساس کارمزدی که برای آنها تعیین شده بود اولویت‌بندی می‌کردند و این کارمزد را به عنوان پاداش فعالیت خود (اضافه کردن تراکنش به بلاک) برمی‌داشتند. بعد از این هارد فورک ، هر بلاک یک کارمزد ثابت و مرتبط خواهد داشت و تغییرات کارمزد پایه برای هر بلاک، براساس تقاضای موجود در شبکه می باشد. بنابراین اگر بیش از 50 درصد از فضای یک بلاک را تراکنش‌ها پر کنند، کارمزد پایه افزایش می باید و بالعکس. در نتیجه خود شبکه بطور خودکار کارمزد پایه را برای تراکنش در نظر می‌گیرد. البته گزینه ای به عنوان Tip وجود دارد که مقداری اتر به عنوان مشوق به ماینرها پرداخت میشود تا تراکنش مدنظر را خارج از صف و سریعتر پردازش و تایید کنند.
نتیجه گیری
فارغ از اینکه کدام نوع فورک اتفاق می افتد، این تغییرات جزئی از فرآیند رشد بلاک چین هستند و وجود آنها برای غیرمتمرکز ماندن بلاک چین ضروریست. فورکها به طور پیوسته میتوانند باعث بهبود و پیشرفت زنجیره شوند و طی یک فرآیند دموکراتیک، در نهایت آینده بلاک چین را تعیین میکنند.