رمزارزها، توکن‌های ابزاری و در کل دارایی‌های دیجیتال و طبقه‌بندی‌های آنها همگام با فناوری رمزنگاری و بلاکچین در حال گسترش هستند. توکن غیر قابل تعویض یا همان (Non-fungible Tokens) نمونه‌ی دیگر تغییر ناگهانی در این صنعت به حساب می‌آید. در این متن با ماهیت، نحوه کار و چگونگی استفاده از توکن غیر قابل تعویض (NFT) آشنا خواهیم شد.
توکن غیر قابل تعویض چیست؟
این توکن‌ها اطلاعات شناسایی ذخیره‌شده روی قرارداد‌ها هستند که این اطلاعات هر‌کدام از آنها را متفاوت میکند و درنتیجه این توکن نمی‌تواند به صورت مستقیم با یک توکن دیگر جایگزین شود. آنها نمی‌توانند به جای یکدیگر مبادله شوند زیرا نمونه مشابهی ندارند. بر عکس، اسکناس‌های بانکی به آسانی با یکدیگر عوض می‌شوند و در صورت ارزش برابر، برای دارنده آنها تفاوتی ندارند.
بیتکوین نیز مانند اسکناس بانکی است. در واقع بیتکوین یک توکن قابل تعویض است. بیتکوین‌ها در زمان مبادله، ارزش و ویژگی‌های یکسانی دارند. همانطور که توکن‌های قابل تعویض قابل قسمت‌شدن هستند، می‌توانید هر مقدار بیتکوین را به صورت ساتوشی ارسال و دریافت کنید. اما توکن‌های NFT قابل تقسیم نیستند، مثل این که شما نمی‌توانید قسمتی از یک بلیت کنسرت رولینگ استونز را برای دیگری بفرستید.
پیشنهاد مطالعه: توکن غیر قابل تعویض چیست به زبان ساده
نمونه‌هایی از توکن غیر قابل تعویض
کلکسیونی‌های CryptoKitties از اولین توکن‌های غیرقابل تعویض بود. هر‌کدام از این توکن‌های بلاکچینی، منحصر‌به‌فرد هستند؛ اگر شما یک کریپتوکیتی برای فردی بفرستید و کس دیگری نیز برای شما یک کریپتوکیتی ارسال کند، آنها کاملا با هم متفاوت خواهند بود مگر همان توکنی که شما فرستاده‌اید به شما بازگردد.
یک نمونه دیگر از این توکن‌ها، توکن LAND در دنیای مجازی مبتنی بر بلاکچین، Decentraland، است. هر یک از این توکن‌ها یک قطعه زمین در این بستر مجازی است که توسط مختصات دنیای مجازی آن شناسایی میشود.
یک پروژه بلاکچین دیگر در این زمینه SuperRare است که توکن‌های غیرقابل تعویض ایجاد میکند تا هنرمندان عرصه دیجیتال یک توکن را به تصویر و یا یک GIF که ساخته‌اند، متصل کنند. توکن نشان‌دهنده مالکیت اثر هنری دیجیتال است و به خالق اثر اجازه می‌دهد تا حقوق مالکیت فکری را ذخیره و حفظ کند. توکن‌ها به مانند یک اثر هنری فیزیکی می‌توانند خرید و فروش شوند.
بازار هنر دیجیتال SuperRare
در حال حاضر محبوب‌ترین بازی بر بستر اتریوم، بازی Axie Infinity است که در 30 روز گذشته توانسته است در کل بیش از 10 هزار کاربر جدید جذب کند و کاربران روزانه خود را از 100 نفر در ماه ژوئن به بیش از 1200 نفر در ماه نوامبر رسانیده است. این بازی از توکن غیرقابل تعویض استفاده میکند تا کاربران بتوانند با استفاده از موجودات منحصر‌به‌فرد Axie به مبارزه بپردازند و آنها را خریدوفروش کنند.
تصویری از آیتم‌های بازی Axie Infinity
اهمیت توکن غیر قابل تعویض چیست؟
چه چیزی این توکن‌ها را تا این اندازه مهم کرده است؟ توکن‌های NFT ویژگی‌ها و صفات منحصر‌به‌فردی دارند و معمولا به یک دارایی خاص متصل هستند. از آنها برای اثبات مالکیت دارایی‌های دیجیتال مثل آیتم‌های یک بازی همچنین دارایی‌های فیزیکی استفاده میشود.
بازار آنلاین مختص نقاشی BitPaint را در نظر بگیریم که بر مبنای توکن Paint است. این توکن یک توکن ابزاری است به این معنا که کاربران برای دسترسی به خدمات این بستر نیاز به این توکن دارند. خرید نقاشی‌های لیست‌شده با این توکن انجام و عایدی فروش نیز با استفاده از آن پرداخت میشود. توکن Paint عنصر اصلی بازار BitPaint است که بهره ذی‌نفعان را به یکدیگر گره زده است.
یکی دیگر از اولین دارایی‌های دیجیتال مخصوص آثار هنری، استارت‌آپ Rare Pepes است.
تصویری از بازار نقاشی دیجیتال
ذی‌نفعان را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:
۱–کاربران: آن‌هایی که توکن‌ها را خریداری و نگهداری می‌کنند تا نقاشی‌ها را خریدوفروش کنند. این افراد به دلیل استفاده از خدمات آن تمایل به خرید این توکن دارند. اگر سیستم BitPaint مفید واقع شود و ارزش ایجاد کند، آنها بیشتر از آن استفاده می‌کنند و توکن‌های بیشتری می‌خرند.
۲-سرمایه‌گذاران: افرادی که به امید کسب سود توکن‌ها را می‌خرند. آنها از توکن‌ها برای خرید نقاشی استفاده نمی‌کنند. معمولا به این افراد «نگه‌دارنده» نیز می‌گویند. هر‌چه شبکه BitPaint بیشتر مورد استفاده قرار گیرد، کاربران بیشتری به دنبال خرید توکن Paint هستند که موجب افزایش ارزش آن میشود. بر‌عکسِ یک سهم از یک شرکت در بازار‌های مالی، اینجا ارزش توکن به صورت مستقیم به سطح استفاده از خدمات ارائه شده توسط آن بستگی دارد.
این مکانیزمِ انگیزه تضمین میکند که همواره منافع و نیاز‌های کاربران در درجه اول قرار می‌گیرد زیرا منافع سرمایه‌گذاران (ارزش توکن) نیز در گرو سطح استفاده کاربران است.
۳-توسعه‌دهندگان: افرادی که شبکه را ایجاد و مدیریت می‌کنند که معمولا قسمتی از توکن‌هایی را که در قیمت مشخصی به عموم عرضه میشود، نگه می‌دارند که در صورت موفقیت شبکه، ارزش توکن افزایش می‌یابد و آنها سود قابل ملاحظه‌ای می‌کنند.
یکی از جنبه‌های متمایزکننده اقتصاد توکن مبتنی بر بلاکچین، همین پیوند بین به این سه ذی‌نفع مختلف است که برای آنها انگیزه مشارکت در شبکه را به وجود می‌آورد.
بحث ما تاکنون درباره آثار هنری دیجیتال بود اما با توجه به نوآوری استاندارد ERC-721، سیستم بلاکچین دارایی‌های غیرقابل تعویض می‌تواند برای دارایی‌های فیزیکی نیز استفاده شود. جیل کارسون، محقق بلاکچین در مقاله‌ای اشاره میکند که فناوری بلاکچین در این زمینه زمانی مفید است که: (1) کاربر با دارایی‌ها سر‌و‌کار دارد (2) دارایی‌ها باید مبادله شوند (3) تراکنش‌ها پیچیده هستند و نیاز به طرف‌های واسطه وجود دارد.
محصولات هنری به سختی احراز هویت می‌شوند و این کار نیازمند وجود متخصصان در این حوزه است. همچنین هزینه‌های تراکنش و وابستگی به طرف سوم مثل خانه حراج، نقدینگی را در بازار کاهش می‌دهد. این موضوع کاربران علاقه‌مند را از بازار خارج میکند و همچنین داده‌های باارزشی که در اختیار بازیگران اصلی مثل خانه‌های حراج است، موانع تأثیرگذاری را برای رقبا ایجاد میکند. بلاکچین با دارایی‌های توکن‌شده که به آسانی مبادله می‌شوند و اعتبارشان از طریق قرارداد‌های هوشمند تضمین شده این مشکلات را رفع میکند.
به عنوان مثال، استارت‌آپ Harbor با استفاده از بلاکچین دارایی‌های دنیای واقع را توکن میکند. هدف نهایی آنها آوردن نقدینگی به دارایی‌هایی است که داد‌و‌ستد آنها سخت و ردیابی‌شان دشوار است، مثل محصولات هنری، املاک و مستغلات و سهام شرکت‌ها.
برخی پروژه‌ها پتانسیلهای ایجاد شده با توکن کردن دارایی‌های دنیای واقع را روشن می‌کنند. به عنوان مثال، پروژه Flowertokens شامل توکن‌هایی است که متصل به گل‌های زنده واقعی هستند که به صورت شبانه‌روزی توسط دوربین و سنسور‌ها ملاحظه می‌شوند. این مورد استفاده، شاید در نگاه اول بی‌اهمیت به‌نظر آید اما به‌خوبی نشان‌دهنده چگونگی استفاده از توکن‌ها در ردیابی و جمع‌آوری داده درباره دارایی‌های دنیای واقع است. این توکن، اطلاعاتی درباره وضعیت، اطلاعات شناسایی، مالک، طول عمر، میزان رطوبت و غیره دارد و این داده‌ها به صورت آنی توسط اوراکل‌های قابل اعتماد به‌روز‌رسانی خواهند شد.
این فرآیند‌ها همچنین می‌توانند برای زنجیره تأمین کالاهای باارزش و کمیاب مورد استفاده قرار گیرند. خریدار می‌تواند منشأ اصلی محصول و سازنده آن را بشناسد و اینکه کدام طرف‌های واسطه به آن دسترسی داشته‌اند.
توکن غیر قابل تعویض چگونه کار میکند؟
اطلاعات منحصر‌به‌فرد، مثل یک توکن CryptoKitty، در قرارداد هوشمند خود ذخیره شده و به صورت غیرقابل تغییری بر بلاکچین آن توکن ثبت شده است. توکن‌های CryptoKitty دارای استاندارد اتریوم ERC-721 هستند و از بلاکچین اتریوم استفاده می‌کنند.
همانطور که استاندارد ERC-20 چارچوب فناوری و بهترین رویه‌های ساخت و انتشار توکن‌ها را بر بستر اتریوم فراهم کرده، استاندارد ERC-721 همین کار را برای توکن‌های NFT انجام می‌دهد. سازنده این استاندارد، استارت‌آپ Axiom Zen بوده است که در نوامبر 2017، بازی کلکسیونی مبتنی بر بلاکچین CryptoKitties را ساخته است. در این بازی، کاربران می‌توانند گربه‌های دیجیتال با خصوصیات و صفات منحصر‌به‌فرد که به صورت تصادفی توسط قرارداد هوشمند اصلی خود تولید می‌شوند، بخرند و مبادله کنند. این صفات در صورت جفت‌گیری گربه با یک گربه دیگر، می‌توانند به فرزندان منتقل شوند.
مانند نمونه‌های قبلی، تصاویر در بلاکچین ذخیره نمی‌شوند و بلاکچین در اینجا به عنوان یک اثبات مالکیت غیرقابل نفوذ و آسان است. در واقع اطلاعات DNA هر گربه توسط سرور‌های سایت Cryptokitties تفسیر شده و تصویر گربه دیده میشود.
این توکن به سرعت به موفقیت رسید تا جایی‌که در سال 2017 در مقطعی 12 درصد از تراکنش‌های بلاکچین اتریوم را به خود اختصاص داده بود و در همان سال گرانترین محصولات آنها در حدود 100 هزار دلار (250 اتریوم) به فروش رسید.
توکن غیر قابل تعویض چگونه استفاده میشود؟
توکن‌های NFT می‌توانند برای دارایی‌های دیجیتالی که باید برای اثبات ارزش یا کمیابی خود متمایز باشند، مورد استفاده قرار گیرند.
توکن‌های غیرقابل تعویض در صرافی‌های رمزارز معمولی داد‌و‌ستد نمی‌شوند و معاملات فقط در بازار‌های دیجیتال مثل Rare Bits، Open Sea، SuperRare و Openbazaar و همچنین بازار LAND که مربوط به Decentraland است انجام می‌شوند. این بازار‌ها به نوعی گالری‌ها و حراجی‌های سنتی را کنار می‌زنند. برای مثال Codex با استفاده از بلاکچین یک بازار برای آثار هنری و کلکسیونی دیجیتال به وجود آورده که در آن آثار هنری، جواهرات، ساعت و بسیاری دیگر ملاحظه میشود و با خانه‌های حراج همکاری میکند.
توکن‌هایی مثل بیتکوین و توکن‌های ERC-20 قابل تعویض هستند. استاندارد توکن غیرقابل تعویض اتریوم که برای CryptoKitties و Decentraland استفاده میشود، استاندارد ERC-721 است. این توکن‌ها می‌توانند بر روی دیگر بلاکچین‌های دارای قرارداد هوشمند که همچنین از ابزار و پشتیبانی توکن‌های NFT برخوردار هستند، ایجاد شوند. گرچه برای این توکن‌ها بلاکچین اتریوم از همه بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است، اما اکنون بلاکچین‌های NEO، EOS و TRON نیز دارای استاندارد NFT هستند.
به طور عمده، توکن‌های NFT در صنعت بازی و کلکسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای صنعت بازی، این توکن‌ها می‌توانند نشان‌دهنده آیتم‌های درون بازی باشند که اجازه می‌دهند به بازی‌های جدید ارسال شوند و یا بین بازیکنان خریدوفروش شوند. ویژگی منحصر‌به‌فرد بازی‌ها و کلکسیون‌های مبتنی بر بلاکچین این است که وجود آیتم‌های دیجیتال بستگی به بقای سازنده آنها ندارد. این یعنی مثلا اگر توسعه‌دهندگانِ استارت‌آپ CryptoKitties دیگر نباشند، این توکن‌ها (گربه‌های دیجیتال) در قرارداد هوشمند بر بلاکچین اتریوم و تحت مالکیت صاحب فعلی‌شان وجود خواهند داشت.
پیشنهاد مطالعه: مزایا و معایب توکن‌های قابل تعویض و غیر قابل تعویض
توکن‌های غیرقابل تعویض و قرارداد‌های هوشمند آنها، امکان افزودن صفات جزیی را مثل هویت مالک، فراداده غنی و یا لینک فایل امن، فراهم میکند. در دنیایی که روز‌به‌روز بیشتر تحت سلطه فناوری دیجیتال قرار می‌گیرد، استفاده از توکن‌های غیرقابل تعویض برای اثبات انکارناپذیر مالکیت دیجیتال یک پیشرفت بسیار مهم است. با این توکن‌ها وعده‌ی بلاکچین برای امنیت بدون اعتماد در رابطه با مالکیت یا مبادله تقریبا تمام دارایی‌ها محقق میشود.
پروتکل‌ها و قرارداد‌های هوشمند در این توکن‌ها هنوز در حال توسعه هستند. ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز و بستر‌هایی برای مدیریت و ساخت توکن‌های غیرقابل تعویض هنوز نسبتا پیچیده به‌نظر می‌رسد. ایجاد یک استاندارد یکی دیگر از چالش‌های این فناوری است. همچنین برای موفقیت نیاز به پروتکل‌های یکپارچه و قابل اتصال به یکدیگر به‌شدت احساس میشود.
نوآوری‌های اخیر در صنعت NFT
بخش عمده بازار نوظهور NFT، مربوط به ساخت کلکسیونی‌های دیجیتال است که ارزش خود را مرهون کمیابی خود هستند. بسیاری از نام‌های تجاری اکنون مجوز استفاده از محتوای خود را در قالب کلکسیونی‌های دیجیتال صادر می‌کنند.
یکی از شرکت‌های پیشرو در این زمینه Terra Virtua نام دارد. این شرکت خود را به عنوان «سرای کلکسیونی‌های دیجیتال» معرفی کرده و کاربران در آن می‌توانند دارایی‌های NFT خود را به معرض نمایش بگذارند. در ماه سپتامبر امسال، این شرکت یک سری از توکن‌های مربوط به سه‌گانه افسانه‌ای پدرخوانده را منتشر کرد.
استارت‌آپ SuperRare یکی از شرکت‌های پیشرو در زمینه استفاده از NFT در فضای هنر دیجیتال است. همانطور که از نامش پیداست، این یک بازار برای قطعات با ارزش و نایاب هنر دیجیتال است. بنا بر سایت SuprRare، تاکنون بیش از 10 هزار اثر هنر دیجیتال توسط کاربرانشان خریداری شده است. در ماه اکتبر امسال اعلام کردند که جمعا آثاری به ارزش 4 میلیون دلار را بستر خود فروخته‌اند و هنرمندان و خالقان آثار توانسته‌اند 3 میلیون دلار درآمد به دست آورند.
شاید یکی از معروفترین فعالان در این صنعت، شرکت Decentraland باشد که اولین بازی کاملا غیرمتمرکز است. این بازی بر اساس توکن‌های MANA ساخته شده که دارای استاندارد ERC-20 هستند. کاربران می‌توانند این توکن‌ها را برای خرید کالا، خدمات و قطعات 10*10 زمین مجازی استفاده کنند. قطعات زمین مجازی، هر یک با مختصات مشخص، دارای توکن‌های غیرقابل تعویض LAND هستند.
عرضه اولیه توکن‌های MANA برای این شرکت 20 میلیون دلار سرمایه را در عرض فقط 5 دقیقه به ارمغان آورد. در ادامه در حراج توکن‌های غیرقابل تعویض LAND، کاربران 161 میلیون توکن MANA را تحویل دادند و زمین های مجازی جمعا به ارزش 15 میلیون دلار را خریداری کردند.
این بازی مشابه با بازی Minecraft است، با بلوک‌های گرافیکی ساده و محصولات ساخته شده توسط کاربران از گالری‌های هنری گرفته تا بازی های ساده ساخته شده درون بازی. تنها تفاوت شاخص میان Decentraland و Minecraft، ماهیت کاملا غیرمتمرکز آن است.
افق‌ها و چالش‌های NFT
توکن غیرقابل تعویض تاکنون توانسته است توجه فقط کسر کوچکی از کاربران مشتاق در فضای رمزارزها را به خود جلب کند. همانطور که مورد بحث قرار گرفت، تا کنون این توکن‌ها تنها در فضای بازی و کلکسیونی‌ها مورد توجه بوده است. CryptoKitties، با گربه‌های دیجیتال، Decentraland با قطعات زمین مجازی، SuperRare با آثار هنر دیجیتال نایاب، Sorare با کلکسیونی‌های فوتبالی و عضویت بیش از صد باشگاه فوتبال و بسیاری استارت‌آپ دیگر از این دسته بوده‌اند.
البته اشاره کردیم که پتانسیلهای فراوانی برای کاربرد توکن‌های NFT وجود دارد. مسائل حقوق مالکیت فکری و حقوق انحصاری دیجیتال، توکنیزه کردن هر دوی دارایی دیجیتال و فیزیکی کمیاب، اعطای مجوز (مثلا مجوز نرم‌افزار)، اعتبارنامه، ضمانت نامه و ثبت احوال و ارث از دیگر کاربردهای این فناوری هستند. قرارداد هوشمند در یک توکن غیرقابل تعویض، به صورت غیرقابل تغییری، اطلاعاتی مانند هویت گیرنده و یا مالک را در بر دارد و می‌تواند در یک کیف پول دیجیتال ذخیره شود.
روزی در آینده، کیف پول دیجیتال ما شامل هر‌گونه مدرک، مجوز و دارایی که متعلق به ماست، خواهد بود. اما چندین مانع وجود دارد که از همگانی شدن این فناوری و ورود به دارایی‌های دنیای واقع جلوگیری کرده است:
- مقاومت عمومی در برابر هنر دیجیتال: برای یک اثر هنری، عنصر اصلی برای کاربران لذت بردن از آن است، چه به صورت خصوصی به آن گوش دهند و چه آن را نگاه کنند. نقاشی دیجیتال محدود به سایت یا سرور ارائه‌دهنده است و در آنها جای خالی یک حس مالکیت واقعی در مقایسه با یک نقاشی که بر دیوار خانه نصب شود، احساس میشود. نمایش هنر دیجیتال هنوز رایج نیست، اما در حال حاضر شرکت‌هایی هستند که گالری‌های هنری بر بستر اینترنت را فراهم کرده‌اند.
- مسائل قانونی و حقوقی: چارچوب‌های قانونی بسته به حوزه‌های قضایی متغیر هستند و ایجاد یک استاندارد جهانی و یکپارچه برای توکن کردن آثار هنری و در کل دارایی‌ها، نیاز به لحاظ کردن مقررات محلی است. برای مثال حقوق ناشر در بین دو چارچوب قانونی رایج آلمانی و ناپلئونی متفاوت است. در فرانسه حقوق ناشر دائمی، غیرقابل حذف و غیرمشمولِ مرور زمان‌اند اما بر‌عکس در ایالات متحده این حقوق دارای محدودیت زمانی هستند.
- محدودیت‌های مربوط به بلاکچین مانند مقیاس‌پذیری، مصرف انرژی، قابلیت اتصال و همکاری.
جمع‌بندی
انقلاب بلاکچین موجب تکامل یک دامنه گسترده از کسب‌و‌کار هنری و صنایع خلاق شده است، زیرا این بخش‌ها به‌شدت به مجوز‌دهی، حقوق مالکیت و اثبات مالکیت بستگی دارند. می‌توان بحث کرد که فناوری بلاکچین به خودی خود، یک کارکرد حمایتی برای صنایع خلاق دارد که یک مجموعه خدمات (اعتبارسنجی، قابلیت ردیابی و مبادله) را برای تمام بازیگران در این عرصه ارائه میکند. این فناوری اثرات مثبتی بر سازنده‌ها، نشردهندگان و تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کننده دارد اما خود در این اکوسیستم یک بازیگر به حساب می‌آید.
کمیابی، سنگ بنای کسب‌و‌کار هنری‌ست و تاکنون هنر دیجیتال از یافتن یک مدل کسب‌و‌کار قابل دوام محروم بوده است. با فناوری بلاکچین و قرارداد‌های هوشمند که غیرمتمرکز و خودکار عمل میکند، راه‌هایی کاراتر برای ساخت، فروش، مبادله و تأیید اعتبار هنر دیجیتال و در کل آثار هنری، باز میشود. به‌هر‌حال، با معرفی این قابلیت‌ها همچون توکن غیر قابل تعویض (NFT)، چالش‌های هنری، اقتصادی و حقوقی تازه‌ای به وجود می‌آیند.
همانطور که انقلاب صنایع خلاق با دیجیتال شدن از ناحیه تحول سیستم‌های اطلاعاتی در اوایل قرن 21 برخاست، فناوری بلاکچین نیز می‌تواند مجموعه‌ای از شرایط را فراهم آورد تا تغییر پارادایم فناورانه بعدی را در این زمینه‌ها شاهد باشیم.
منبع: کوین‌ایران
برای آشنایی با پیاده‌سازی توکن های NFT می توانید به مقالات زیر رجوع کنید:
