خلاصه
هرچند صرافی های متمرکز (CEX) یا Centralized Exchange الان سلطه بیشتری روی بازار معاملات رمزارز ها رو دارند، اما صرافی های غیرمتمرکز (DEX) یا Decentralized Exchange هم به علل مختلف، طرفدارانشون رو به افزایشه. این صرافی ها با استفاده از قرارداد های هوشمند و به صورت خودکار و بدون واسطه، معامله ها رو انجام میدن. این صرافی ها از روش ها و زیرساخت های متفاوتی برای انجام این کار استفاده میکنند. توی این مقاله سعی میکنیم روند صرافی های غیرمتمرکزی که مبتنی بر AMM نوشته شدن رو توضیح بدیم.
AMM چیست؟ (automated market maker)
یک روش تعیین قیمت معامله با استفاده از فرمول های ریاضی به جای روش های قدیمی (Order-Book) ، توسط شرکت Shearson Lehman Brothers در اوایل دهه 90 میلادی معرفی شد. با توجه به نوع صرافی و روش معامله ممکنه که این فرمول ریاضی عوض بشه ، اما نقطه مشترک همه ای این صرافی ها ، اینه که همه برای تعیین قیمت از فرمول ریاضی استفاده میکنن.
چند نمونه از صرافی هایی هایی که از این پروتکل استفاده میکنن:
- UniSwap
- PancakeSwap
- SushiSwap
- Bancor
- Curve
- 1Inch
- bakeryswap
چجوری کار میکنن؟
نحوه کارکرد دقیقا مثل روش های قدیمی به صورت معامله های جفت-ارزی عمل میکنه با این تفاوت که مثل صف های خرید و فروش نیازی نیست که شخص دیگه ای حتما توی اون قیمت با شما داراییش رو عوض کنه. شما در واقع دارایی دریافتی تون رو، از قرارداد هوشمند دریافت میکنید.
برای مثال اگر شما بخواین روی صرافی متمرکز Binance روی جفت ارز BNB/USDT مقدار 1 (یک) BNB با USDT معاوضه کنید، شخص (یا اشخاص) دیگه ای باید وجود داشته باشن تا بخوان BNB شونو با USDT شما در اون قیمت معاوضه کنن. به این روش میگیم P2P یا Peer-to-Peer یا شخص-به-شخص.
اما AMM ها به روش P2C یا Peer-to-Contract یا شخص-به-قرارداد هوشمند کار میکند. به نحوی که معاملات بین کاربر و قرارداد هوشمند انجام میشوند. در این حالت قیمت در لحظه محاسبه میشه و به همین دلیل ، قیمت دقیقِ از قبل تعیین شده ای وجود نداره. علاوه بر آن نیازی به وجود و مشارکت بقیه افراد برای انجام معاملات نیست اما باز هم نیاز به وجود دارایی در اختیار قرارداد هوشمند هست تا معاملات رو انجام بده. دارایی ها در استخری تحت عنوان استخر نقدینگی (Liquidity pool) توسط کاربران تحت عنوان تامین کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers) تامین میشوند.
استخر نقدینگی
تامین کنندگان نقدینگی، دارایی ها را به استخر های نقدینگی واریز میکنند. استخر نقدینگی در واقع همان دارایی هایی هستند که قرارداد هوشمند با آن معاملات رو انجام میده. در ازای این خدمت ، تامین کنندگان این نقدینگی از معاملات انجام شده، کارمزد دریافت میکنند. برای مثال در Uniswap V2 کارمزد 0.3 درصد به ازای هر معامله مستقیما به تامین کنندگان پرداخت میشه.
نحوه تعیین قیمت با استفاده از یک فرمول ریاضی و به نسبت موجودی ارز ها بستگی داره. در زیر یک نمونه ساده صرفا جهت آموزش رو بررسی میکنیم.
فرض کنید که در یک استخر نقدینگی ، 2 واحد کوین اتریم و 100 واحد از توکن USDT وجود داشته باشد. تاثیر خرید 0.5 اتریم بر این استخر و قیمت ان به صورت زیر خواهد بود.
بر این اساس، شما با خرید مقدار کوچکی باعث ایجاد تفاوت های قیمتی بسیاری داخل استخر میشین. برای رفع این مشکل هر چه نقدینگی استخر بالاتر باشد، قیمت در ازای معاملات ، کمتر نوسان میکند به همین جهت سیاست های مختلفی برای جذب تامین کنندگان نقدینگی برنامه ریزی و تبلیغ میشود تا نقدینگی استخر ها بالا بماند.
اثبات تامین کننده نقدینگی (LP Token)
تامین کنندگان نقدینگی در ازای مشارکت در تامین نقدینگی استخر، توکن هایی از جنس استاندارد ERC20 رو دریافت میکنند که اثبات مشارکت آنها در استخر نقدینگی است. دارنده این توکن، میتواند در زمان دلخواه، از استخر نقدینگی در ازای سوختن توکن اثبات مشارکت، دارایی خود را برداشت کنند. این توکن های مشارکت قابل انتقال، تعویض و حتی stake بر روی دیگر پلتفرم ها هستند.
جمع بندی
کاربرد AMM ها با وجود محدودیت ها و مشکلاتی که داره همچنان توسط جامعه decentralized استفاده میشه و هر روز به پروسه اصلی مراحل، فرمول ها و حتی توکن های جدیدی برای حل مشکلات ارائه میشه، اما همه توی همین چارچوب فعالیت میکنند و با دونستن همین نکات ساده میتونید به عمق دریای AMM ها برید و هر کدوم رو بررسی کنید!
تهیه شده توسط : عطا طاهری و مصطفی مرادی